Mantelzorg is meer dan een modewoord; het is een belangrijk onderdeel van de zorg in Nederland. In de kern draait mantelzorg om de onbetaalde, vaak langdurige zorg die mensen verlenen aan een ziek of hulpbehoevend familielid, partner, vriend, of buur. In tegenstelling tot professionele zorgverleners, voeren mantelzorgers deze taken uit vanuit een persoonlijke relatie.

Het onzichtbare vangnet van Nederland

Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau zijn er in Nederland ongeveer 5 miljoen mantelzorgers. Dat betekent dat ongeveer één op de vier Nederlanders mantelzorgtaken op zich neemt. Deze cijfers laten zien hoe sterk we als samenleving op mantelzorgers leunen. Zonder hun inzet zouden de gezondheidszorg en het sociale stelsel onder een onhoudbare druk komen te staan. De relevantie van mantelzorg wordt versterkt door maatschappelijke ontwikkelingen zoals vergrijzing, verhoging van de pensioenleeftijd en personeelstekorten in de zorg. Deze factoren leggen extra druk op het toch al aanzienlijke belang van mantelzorg in onze samenleving.

De zorgtaak van mantelzorgers kan veeleisend zijn en gaat vaak ten koste van meerdere onderdelen van iemands leven, waaronder persoonlijke tijd, ruimte en zelfs werk. Wist je dat één op de vier Nederlanders werk combineert met mantelzorg? Deze dubbelrol legt niet alleen een extra last op de schouders van de mantelzorger, maar kan ook gevolgen hebben op het werk. Naast de praktische uitdagingen ervaren mantelzorgers ook een aanzienlijke emotionele en mentale belasting. Ze worden vaak geconfronteerd met psychologische stress, variërend van aanhoudende zorgen en angst tot depressie en in sommige gevallen zelfs burn-out.

Cijfers en statistieken: een kijkje achter de schermen

Ongeveer 60% van de mantelzorgers is vrouw, en 67% bevindt zich in de leeftijdscategorie van 30 tot 64 jaar — een fase in het leven waarin velen actief zijn op de arbeidsmarkt. Hoewel werkende mantelzorgers het vaakst zorg verlenen aan hun partner, zorgen ze ook voor een ouder, familielid of kind. De taken zijn divers; maar liefst 88% begeleidt de zorgbehoevende naar het ziekenhuis of de arts, 82% is betrokken bij administratieve regeltaken, en 48% verleent huishoudelijke hulp zoals poetsen en boodschappen doen. Sommigen helpen ook met persoonlijke verzorging, zoals aankleden en toiletgang (30%). Het is dus niet zo dat een mantelzorger alleen zorg aan het bed verleent.

Wat opvalt, is dat een werkende mantelzorger gemiddeld 17 uur per week aan deze zorgtaken besteedt. Dit is bijna een halve werkweek, bovenop hun reguliere baan en andere ‘verplichtingen’ zoals gezin, sport, vrienden etc. Deze cijfers maken duidelijk hoe intensief de rol van een mantelzorger kan zijn en waarom het belangrijk is om als organisatie hier op in te spelen.

De verborgen kosten van mantelzorg op de werkvloer

Mantelzorg heeft een grote invloed op de werkomgeving op meerdere manieren:

• Verminderde productiviteit: Medewerkers die mantelzorg verlenen, kunnen te maken krijgen met verminderde concentratie en energie. Hun aandacht is verdeeld, en ze moeten vaak tijdens kantooruren zaken regelen voor hun naaste.
• Verhoogd verzuim: Volgens het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg ervaren mantelzorgers vaker gezondheidsproblemen, wat kan leiden tot een hoger verzuimpercentage.
• Invloed op teamdynamiek: Een medewerker die frequente afwezigheid kent of verminderd presteert, kan indirect invloed hebben op de rest van het team. Collega’s moeten wellicht extra werk op zich nemen, wat spanningen kan veroorzaken.
• Kosten voor de organisatie: De combinatie van verminderde productiviteit, verhoogd verzuim of zelfs helemaal moeten stoppen met werken leidt uiteindelijk tot financiële kosten voor de organisatie.
• Mentale belasting: Werkende mantelzorgers kunnen last hebben van stress, burn-out of depressie, wat hun prestaties en welzijn verder beïnvloedt.

Als HR-professional sta je voor een uitdaging maar ook een kans als het gaat om de integratie van mantelzorg in je organisatie. De 'Circle of Influence' die Stephen Covey beschrijft, biedt hier een interessant raamwerk. Het gaat om de bewuste keuze om invloed uit te oefenen op die gebieden waarover we daadwerkelijk controle hebben. We hebben geen invloed op iemands persoonlijke situatie, maar we hebben wel de mogelijkheid om de werkomgeving zo in te richten dat deze meer steun biedt aan werkende mantelzorgers.

Strategieën voor mantelzorgondersteuning: een win-win voor werkgevers en werknemers

Met deze kennis van de uitdagingen die werkende mantelzorgers ervaren, volgen hier enkele strategieën ter ondersteuning van mantelzorgende medewerkers:

• Open dialoog: Creëer een cultuur waarin het oké is om te praten over persoonlijke uitdagingen zoals mantelzorg. Dit kan door het onderwerp te agenderen in functioneringsgesprekken of teambijeenkomsten. Het wegnemen van het taboe is een eerste stap en valt volledig binnen jouw 'Circle of Influence'.
• Flexibele werktijden en thuiswerkmogelijkheden: Het aanbieden van flexibele werktijden of de optie om thuis te werken kan een groot verschil maken voor mantelzorgers. Deze opties geven medewerkers de mogelijkheid om zorgtaken en werk te in balans te houden.
• Mantelzorgvriendelijk beleid: Werk aan het invoeren of verbeteren van een mantelzorgverlofregeling. Dit geeft mantelzorgers de tijd en ruimte die ze nodig hebben om zorgtaken uit te voeren zonder dat hun professionele leven hieronder lijdt. Let op: Hoewel zorgverlof een belangrijk instrument is, is het niet altijd de ultieme oplossing voor mantelzorgers. Het is van belang om medewerkers bewust te maken van het feit dat meer tijd niet per se leidt tot een betere zorgsituatie. Stimuleer gesprekken over het efficiënter inrichten van mantelzorgtaken en het eventueel uitbesteden van bepaalde zorgactiviteiten. Hierdoor kunnen mantelzorgers hun tijd en energie meer gebalanceerd inzetten, wat zowel hun welzijn als hun werkprestaties ten goede kan komen.
• Informatieverstrekking en ondersteuning: Verspreid informatie over mantelzorg en de ondersteuning die de organisatie biedt, bijvoorbeeld via het intranet, nieuwsbrieven of infosessies.
• Evaluatie en bijstelling: De implementatie van deze maatregelen moet regelmatig worden geëvalueerd. Zijn de maatregelen effectief? Wat kan er beter? Dit past binnen de proactieve aanpak die Covey adviseert: begin met het einde voor ogen en stuur bij waar nodig.

Conclusie: maximale impact binnen jouw ‘Circle of Influence’

Ter afsluiting is het belangrijk om te benadrukken dat mantelzorg niet alleen een 'persoonlijk probleem' is, maar een issue dat de hele organisatie raakt. Het is ook belangrijk om te beseffen dat mantelzorgers vaak loyale medewerkers zijn die een waardevolle bijdrage leveren aan het team.. Deze loyaliteit is een belangrijk kapitaal voor de organisatie en mag niet over het hoofd worden gezien. Door proactief te zijn en je te richten op wat veranderbaar is, maak je een aanzienlijk verschil in het leven van je medewerkers en in de effectiviteit van je organisatie. Voldoende ondersteuning, zowel tijdens als na de zorgperiode, is van groot belang voor het welzijn van iedereen die bij deze uitdaging betrokken is.

In de vele zaken die je aandacht vragen, valt de zorg voor mantelzorgers in jouw organisatie duidelijk binnen jouw 'Circle of Influence'. Het is een gebied waar je daadwerkelijk impact kunt maken.
Meer weten over dit onderwerp? Neem contact op met Fello.