Van de werknemers verzuimde ruim de helft (52 procent) weleens. Gemiddeld bedroeg het verzuimd acht dagen in 2024. Bijna eenvijfde (19 procent) werd door een chronische ziekte, aandoening of handicap belemmerd in de uitvoering van het werk. Met een arbeidsongeval kreeg 2,4 procent te maken, met als gevolg geestelijk of lichamelijk letsel.
Veel hoger lag het aantal burn-outklachten; één op de vijf werknemers zegt die te ervaren, want aangeeft dat mentale uitputting nog steeds een groot probleem en risico is. Van de respondenten doet 37 procent regelmatig fysiek belastend werk. Een groter deel (44 procent) zit de hele dag aan het beeldscherm gekluisterd. En 21 procent doet 8 uur of zelfs langer zittend werk.
Heel tevreden over de psychosociale belasting zijn werknemers niet. Lage autonomie (42 procent) en hoge taakeisen zijn de meest gehoorde aanmerkingen. De combinatie van die twee wordt gezien als stressvol werk (door 16 procent).
Over hun inzetbaarheid zijn werknemers meestal tevreden. Gemakkelijk voldoen aan de eisen van het werk of de mogelijkheid van ‘functie elders’ vinden wordt hoog ingeschat: door 91 procent. Vande invullers zegt 84 procent de doelen van het werk te behalen en geeft 90,5 procent aan dat taken hen goed afgaan. In totaal geeft 94 procent zichtzelf een goed rapportcijfer wat presteren betreft.
Uitgeleerd zijn de invullers nog niet: 41 procent wil nog wel een opleiding volgen om de kansen op werk in de toekomst te vergroten, en met bij 16 procent als motief toekomstige veranderingen in het werk en 17 procent die het huidige werk beter wil uitvoeren. Het merendeel heeft geen behoefte aan leren. 61 procent denkt dat kennis en vaardigheden goed aansluiten bij de huidige functie.
Ongewenste omgangsvormen
Een punt dat in de NEA is uitgelicht, betreft ‘ongewenste omgangsvormen’. Van alle werknemers had 7 procent daar in het verslagjaar wel eens mee te maken, is 11 procent weleens geconfronteerd met ‘extern’ ongewenst gedrag, hadden evenveel werknemers te maken met discriminatie en had ruim een kwart (27 procent) een conflict met collega’s, leidinggevenden of de werkgevers.
Risico-inventarisatie
De voor werkgevers verplichte risico-inventarisatie en -evaluatie vormt de eerste stap in het voorkomen van verzuim. Als de werkgever weet hoe groot de risico’s in de organisatie zijn – bijvoorbeeld op het gebied van hoge werkdruk of fysieke belasting – is het mogelijk gerichte maatregelen te nemen om deze risico’s aan te pakken. Werknemers zeiden tot 62,9 door te willen werken en denken dat te kunnen doen tot 62,8 jaar. Met een AOW-leeftijd die doorstijgt tot 67 jaar en ouder, plus de aanhoudende schaarste op de arbeidsmarkt, geeft dit getal het belang van een goed vitaliteitsbeleid aan.
Ambitie Arbovisie 2040 is ‘zero death’
Uit Arbovisie 2040, een ambitieus plan van de overheid voor aanpassing van het arbostelsel, blijkt dat bij de helft van de organisaties in Nederland een actuele en volledige RI&E ontbreekt. Daarvan heeft 30 procent niet alle belangrijke risico’s geïnventariseerd. Van alle bedrijven heeft dus maar 35 procent een complete RI&E. Hierdoor zijn bij veel bedrijven de arbeidsomstandigheden niet op orde.
Sinds 2023 ligt er de nationale Arbovisie 2040. Hierin staat de ambitie, nog van het vorige kabinet, om een trendbreuk te forceren: het aantal arbeidsongevallen en zieken op en door het werk moet drastisch omlaag. Er mogen geen mensen meer overlijden door werk (zero death). Daarnaast is het nodig het arbostelsel aan te passen op de toekomstige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Ook moet het arbostelsel beter uitgerust zijn voor de kansen en risico’s van ontwikkelingen als hybride werken en thuiswerken, digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie (AI).
Een van de doelstellingen van de Arbovisie 2040 is om werkgevers in het mkb meer ondersteuning te bieden bij het maken van een RI&E. De SER adviseerde eerder hiervoor een Start-RI&E te introduceren, gespecificeerd naar sector. Dat kan door het bestaande instrument Route naar de RI&E verder door te ontwikkelen. Hierdoor wordt het voor kleinere organisaties makkelijker om zelf een risico-inventarisatie te maken en neemt hopelijk het aantal bedrijven met een RI&E toe. Ook komt er een digitale melding van RI&E’s bij de Arbeidsinspectie.
Risico’s van werkdruk inventariseren
In de RI&E moet staan welke doelgroepen te maken kunnen krijgen met werkdruk en wat mogelijke bronnen van werkdruk kunnen zijn (dit zijn de risico’s). Bronnen voor werkdruk kunnen zijn: regelmatig overwerken, werk met deadlines, werken met verouderde apparatuur, werk met hoge emotionele belasting, werken in een drukke omgeving, werken in hoog tempo, enzovoort.
De risico’s van werkdruk zijn niet altijd zichtbaar, denk aan discriminatie en pesten. Ook conflicten en een reorganisatie kunnen werkdruk veroorzaken. Of dit speelt, krijg je in beeld door verdiepend onderzoek uit te (laten) voeren in de vorm van werknemersenquêtes en/of gesprekken met medewerkers.
Checklist voor het opstellen van een RI&E
• Risico’s inventariseren
Inventariseer de belangrijkste risico’s. Gebruik hiervoor eventueel een RI&E-instrument dat geschikt is voor jouw sector. Risico’s kun je inventariseren door ze in te delen naar risico-soorten zoals gevaarlijke stoffen, fysieke belasting, psychosociale arbeidsbelasting enzovoort.
Tip: Betrek de medewerkers erbij, zij kunnen informatie geven over situaties die zij gevaarlijk of lastig vinden. Het is handig om dat via de ondernemingsraad te doen. Die kan de achterban raadplegen.
• Risico’s evalueren en prioriteren
Vergelijk alle risico’s en geef aan welke het eerst aangepakt moeten worden. Meestal zijn dat de risico’s die de grootste gevolgen hebben (de meeste schade toebrengen of de grootste groep medewerkers betreffen).
Risico’s kunnen per locatie of bedrijfsonderdeel verschillen. Let op dat je voor elke locatie ene aparte RI&E maakt.
• Plan van aanpak maken
Leg vast met welke maatregelen de risico’s weggenomen of beperkt kunnen worden. Verbind deadlines aan de voorgenomen acties en geef aan wie verantwoordelijk is voor de uitvoering ervan.
• Toetsen van de RI&E
De RI&E (en het plan van aanpak) moet je laten toetsen door een gecertifieerde arbodienst of kerndeskundige. Heeft je organisatie minder dan 25 werknemers, dan kan het zijn dat toetsing niet nodig is. Dat kun je checken op routenaar.rie.nl.
• Bespreken van de RI&E en instemming vragen
Werknemers moeten weten dat er een RI&E is en deze kunnen inzien. De ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging heeft instemmingsrecht op de RI&E en het plan van aanpak.
• Uitvoeren van maatregelen
Schakel de preventiemedewerker in voor ondersteuning bij en/of coördinatie van het treffen van risicobeperkende maatregelen.
• Evalueren en bijstellen
Zorg dat de RI&E actueel is. Dat betekent dat je bij veranderingen altijd kijkt of die invloed hebben op de risico’s. Is dat het geval, dan is het nodig om de RI&E aan te passen.
Veel verzuim door hoge werkdruk
De Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) is een tweejaarlijks onderzoek onder werknemers door het Centraal Bureau voor de Statistiek en TNO. Werknemers geven onder andere aan hoe vaak ze zich hebben ziekgemeld, hoe lang en met welke reden. Als belangrijkste reden voor verzuim vanwege werk gerelateerde klachten werden genoemd en te hoge werkdruk (27%), besmetting op het werk (22%) en fysiek zwaar werk (11%). Onder hoge werkdruk wordt in de NEA verstaan psychische vermoeidheid door werk. De meest genoemde klachten zijn: leeg voelen na een werkdag (34%) en moe voelen bij het opstaan en bij de gedachte aan het werk (23%). In 2022 gaf 41% van de respondenten aan dat er (aanvullende) maatregelen nodig zijn ten aanzien van werkdruk en werkstress.
Risico’s van werkdruk inventariseren
In de RI&E moet staan welke doelgroepen te maken kunnen krijgen met werkdruk en wat mogelijke bronnen van werkdruk kunnen zijn (dit zijn de risico’s). Bronnen voor werkdruk kunnen zijn: regelmatig overwerken, werk met deadlines, werken met verouderde apparatuur, werk met hoge emotionele belasting, werken in een drukke omgeving, werken in hoog tempo, enzovoort.
Maar de risico’s van werkdruk zijn niet altijd zichtbaar, denk aan discriminatie en pestgedrag. Ook conflicten en een reorganisatie kunnen werkdruk veroorzaken. Of dit speelt, krijg je in beeld door verdiepend onderzoek uit te (laten) voeren in de vorm van werknemersenquêtes en/of gesprekken met medewerkers.
Voor een RI&E voor psychosociale arbeidsbelasting, waaronder werkdruk valt, kun je terecht bij je branchevereniging of je kan een van de branche-instrumenten gebruiken van Steunpunt RI&E. Kijk bij Hoe kies je het juiste hulpmiddel van Steunpunt RI&E en kies de branche waar jouw organisatie in valt. Om te bepalen of je werkdruk in je organisatie moet aanpakken kun je ook eerst de Zelfinspectie van de Nederlandse Arbeidsinspectie doen.
Voorbeelden ingevulde RI&E
Download hier een voorbeeld van een ingevulde RI&E van een vrijwilligersorganisatie
De beroepsvereniging van gerechtsdeurwaarders heeft een RI&E met daarin het risico van PSA opgenomen. Deze RI&E is gemaakt met het branche-instrument voor gerechtsdeurwaarders van Steunpunt RI&E: Ga naar https://www.kbvg.nl/gerechtsdeurwaarders/dossiers en kies voor dossier RI&E.
Ondersteuning voor MKB
Een van de doelstellingen uit de Arbovisie 2040 is om werkgevers in het mkb meer ondersteuning te bieden bij het maken van de een RI&E. De SER heeft geadviseerd hiervoor een Start-RI&E te introduceren, gespecificeerd naar sector. Dat kan door het bestaande instrument Route naar de RI&E verder door te ontwikkelen. Hierdoor wordt het voor kleinere organisaties makkelijker om zelf een risico-inventarisatie te maken en neemt hopelijk het aantal bedrijven met een RI&E toe. Ook komt er een digitale melding van RI&E’s bij de Arbeidsinspectie.
Bronnen en meer lezen:
