Werkdruk en werkstress zijn brede begrippen. “Beide woorden staan in het Nederlands voor oorzaak én gevolg”, zegt San Oeij, bedrijfsarts bij Arbo Unie. “Voor de druk zelf en de ervaring van druk. Wordt die druk als te hoog ervaren, dan kunnen stressklachten ontstaan. Die verschillen van persoon tot persoon en kunnen zich zowel lichamelijk als psychisch uiten. De een heeft last van hoofdpijn, slapeloosheid en vermoeidheid, de ander van prikkelbaarheid, piekeren, concentratie- en geheugenstoornissen. Veel van die klachten zijn ‘aspecifiek’: ze wijzen op zichzelf niet op overspanning. Het kunnen ook symptomen van andere gezondheidsproblemen zijn. Maar in combinatie kunnen ze wel leiden tot verzuim.”

Werkstress komt nooit alleen

De oorzaken van werkstressklachten zijn al even divers, van ongewenste omgangsvormen tot een reorganisatie en van de combinatie van werk en mantelzorg tot herrie of een gebrek aan feedback. Annechien Veenemans, GZ-psycholoog bij Arbo Unie: “Wanneer medewerkers door stressklachten uitvallen, zijn er bijna altijd oorzaken op het werk én in de privésfeer aan te wijzen. De meeste mensen kunnen stressfactoren zoals gedoe op het werk, reorganisaties en regeldruk nog wel aan zolang er thuis een goed vangnet is. Gebeuren daar ook dingen die meer energie vragen, of ontbreekt dat vangnet, dan neemt het risico op stressklachten aanzienlijk toe.”

Van stressklachten naar burn-out

Sudderen stressklachten te lang door, dan ligt bovendien een burn-out op de loer. San: “Burn-out heeft wél een specifiek kenmerk: uitputting. Wie een burn-out heeft, is lichamelijk en geestelijk nauwelijks meer tot iets in staat. Meestal slaat die onmacht van de ene op de andere dag toe. Vaak ook steekt negativisme de kop op: iemand die altijd vol passie gewerkt heeft, vindt opeens het werk niet meer leuk. Of gelooft niet meer in eigen kunnen. Meestal hebben de stressklachten zich bij een burn-out minstens een jaar opgebouwd, soms wel twee jaar. Terwijl de burn-out met tijdig ingrijpen mogelijk te voorkomen was geweest.”

Mij overkomt het niet

Een remmende factor is volgens Annechien Veenemans, GZ-psycholoog bij Arbo Unie, dat medewerkers die het overkomt, zelf vaak lang in de ontkenningsfase zitten. “Mensen hebben in de praktijk zelf vaak pas als laatste in de gaten dat het misgaat. Veel medewerkers hebben de neiging hun eigen belastbaarheid te overschatten. Ze denken: een burn-out overkomt mij niet. Ik rust even een paar dagen uit en dan gaat het wel weer. Of: na de vakantie ben ik weer helemaal opgeladen. Niet voor niks zien wij na elke vakantieperiode een piek in het aantal aanmeldingen van medewerkers met burn-outklachten, omdat ze dan toch ervaren dat het niet meer gaat.”

Maak stressklachten bespreekbaar

Leidinggevenden kunnen in hoge mate bijdragen aan de preventie van uitval door stress. San: “Als je aan managers vraagt wie er in hun team op het randje zit, kunnen ze de medewerkers in de gevarenzone meestal zo aanwijzen.” Annechien vult aan: “De afgelopen jaren zijn managers zich gelukkig veel meer bewust geworden van stresssignalen. Ik merk ook dat ze het gesprek proberen aan te gaan met medewerkers bij wie ze veranderingen zien. Dat is niet altijd makkelijk. Een goede manier om stressklachten bespreekbaar te maken, is om het onderwerp structureel op de agenda te zetten. Laat medewerkers bijvoorbeeld bij de weekstart niet alleen vertellen wat ze die week gaan doen, maar ook hoe energiek ze zich voelen. Dan snijdt het mes aan twee kanten: je medewerkers worden zich meer bewust van hoe het met ze gaat en je krijgt zelf ook meer informatie.”

Niet oplossen maar faciliteren

Als er aanleiding is om met een medewerker in gesprek te gaan, dan is het niet jouw taak als leidinggevende om de problemen op te lossen. “Vraag in plaats daarvan aan medewerkers wat zij nodig hebben om de druk van de ketel te halen”, zegt San. “Laat ze zelf over oplossingen nadenken, kom daarop terug en probeer ze erin te faciliteren. Bijvoorbeeld met afspraken over werktijden, mantelzorg, aangepaste taken. Een zorgzame houding doet al veel goed. En wees niet te afwachtend. In deze arbeidsmarkt vol schaarste is het belangrijker dan ooit om te investeren in gezonde medewerkers en iedereen in je team te houden.”

Meer weten? Doe de StressCheck!

Wist je dat stress beroepsziekte nummer 1 is? Download de StressCheck en leer hoe je werkstress kan herkennen en voorkomen. Kan jij alles afvinken binnen je organisatie?