Vierdaagse werkweek AFAS: succesfactoren, uitdagingen en schaduwkanten

Toen AFAS Software in mei 2024 aankondigde over te gaan op een vierdaagse werkweek, barstte de zaal los in gejuich en tranen. “Ik had tranen in mijn ogen bij de aankondiging,” vertelde een medewerker tegen cultureel antropoloog Jitske Kramer, die het experiment zes maanden volgde en daar het essay Rozengeur en vrije vrijdagen over schreef. “Als alleenstaande moeder met vier kinderen is dit gigantisch. Ik werk fulltime om rond te komen. Nu krijg ik een dag terug met mijn gezin. Dat verandert alles.”

Sinds januari 2025 werken ruim zevenhonderd AFAS-medewerkers vier dagen per week met behoud van salaris. Het kantoor is op vrijdag gesloten. Niemand hoeft te werken, maar het mag wel. De eerste resultaten zijn opvallend: de omzet groeide met elf procent en medewerkers ervaren meer balans in hun leven.

Volgens Kramer is dit veel meer dan een praktische aanpassing. “De vierdaagse werkweek blijkt geen simpele roosterwijziging, maar een culturele ingreep,” concludeert zij. AFAS besluit in november 2025 of de vierdaagse werkweek definitief wordt, maar vooralsnog lijkt het erop dat het experiment een succes is.

Zes paradoxen van minder werken

Kramer identificeerde zes paradoxale succesfactoren:

Meer vrijheid door meer structuur. Door vaste kantoordagen en de collectieve vrije vrijdag ontstond juist ruimte. Medewerkers hoeven zich niet schuldig te voelen over hun vrije tijd omdat iedereen vrij is. Een medewerker vat het samen: “Het is gek: we krijgen meer flexibiliteit door de flexibiliteit eruit te rammen.” De duidelijke kaders creëren juist ruimte voor “rust, ritme en aandacht.”

Tijd maken door tijd te schrappen. De werkweek met twintig procent inkorten zorgde voor creativiteit. “Stoppen met dingen doen, werkt beter dan efficiëntie verhogen,” zegt een medewerker. Vergaderingen werden geschrapt, procedures verdwenen. “Maak een shitlist van alles waar je mee moet stoppen – in je werk, je relatie, je leven.”

Idealisme met realisme. AFAS voerde de maatregel niet in uit nood, maar uit ambitie. CEO Bas van der Veldt: “Voor ons familiebedrijf is meer omzet niet het hoogste doel. Voor ons draait alles om liefde.” Tegelijkertijd leidde de invoering van de vierdaagse werkweek wel tot een omzetstijging.

Meer rust door meer druk. Paradoxaal genoeg voelen mensen zich rustiger ondanks intensievere werkdagen. “De week voelt voller, maar de balans voelt beter. Op zondag heb ik echt weer zin om naar mijn werk te gaan,” vertelt iemand.

Menselijker door minder mensenwerk. AI neemt repetitieve taken over. Tien procent van de klantvragen wordt al volledig automatisch beantwoord. Van der Veldt: “De crux is dat je de menselijke interacties die weinig waarde toevoegen automatiseert, zodat je tijd overhoudt voor de relaties die ertoe doen.”

De ongrijpbare vrijdag. De vrije vrijdag bij AFAS is officieel een ‘ontwikkeldag’ voor persoonlijke groei, maar wordt verschillend ingevuld. “Een zaligmakende dag,” zegt een medewerker, “het hoogste cijfer van de week.” Anderen voelen spanning: “Soms wil ik gewoon niks op vrijdag. Maar dan voelt het ook weer alsof dat niet mag.” Kramer noemt het een “liminale dag” – een overgangsdag zonder vaste kaders. Het is geen gewone vrije dag, maar ook geen werkdag. Medewerkers geven de dag eigen namen: ‘me-time-dag’, ‘rustdag’, ‘reflectiedag’.

Uitdagingen en schaduwkanten

Het experiment kent enkele schaduwzijden. “Ik ben veel meer gefocust op mijn werk in die vier dagen… maar dat betekent soms een avondje doorhalen,” bekent een medewerker. Anderen ervaren structurele overbelasting: “De vier dagen voor de vrijdag vind ik eigenlijk best heftig.”

Ook ontstonden nieuwe spanningen. Niet iedereen loopt even hard mee. “Het schuurt als de een de kar trekt en de ander blijft zitten,” constateert iemand. Voor managers is de omschakeling extra complex: zij voelen zich verantwoordelijk en pakken op vrijdag toch werk op.

Een medewerker vat het treffend samen: “De week is er als geheel leuker op geworden, maar de werkweek? Die nog niet per se.”

Kramer observeerde hoe de beleving gedurende het jaar verschoof. “In april klonken signalen van structurele overbelasting. In juni spraken mensen hardop hun zorgen uit over de houdbaarheid op de lange termijn.” Tegelijk bleef de conclusie eensgezind: “Terug naar hoe het was? Geen denken aan.”

Succesfactoren en mazzel

Volgens Kramer heeft AFAS op vier fronten ‘mazzel gehad’. Ten eerste beschikt het bedrijf over in-house kennis voor slimme automatisering. “Als je geen sparringpartner hebt die je helpt te zien wat er wél mogelijk is, dan blijft ‘slimmer werken’ een loze kreet.”

Ten tweede past het bij het verdienmodel: abonnementen in plaats van declarabele uren maken efficiëntie direct rendabel. Ten derde de bedrijfscultuur van vertrouwen en veiligheid. “Een verandering van dit kaliber lukt niet in een cultuur waar mensen zich niet veilig voelen.”

Ten vierde het lef van de directie. “Dat is wel mazzel voor de medewerkers. En hopelijk ook een inspiratie voor andere leiders.”

LEES OOK: 4-daagse werkweek bij Nmbrs al sinds 2022: ‘We moeten stoppen met opbranden werknemers’