“Robots zijn programmeerbare machines, die efficiënt en nauwkeurig verschillende taken kunnen verrichten”, zegt Henk Dolleman, veiligheidskundige bij Arbo Unie. “De afgelopen decennia zijn de ontwikkelingen hard gegaan, maar ze staan nog ver af van robots in sciencefictionfilms. Wel kunnen ze werk verlichten en voeren ze werkzaamheden uit die we zonder machines niet voor elkaar krijgen. De keerzijde is dat met robots in de industrie ongevallen kunnen gebeuren. Robots hebben geen sensoren waardoor ze mensen ‘zien’ en dus rekening met ze houden. Werken met robots is dan ook aan strenge regels gebonden. In de industrie moeten ze bijvoorbeeld in een afgesloten en beveiligde kooi of cel werken.”

Menselijke fouten

Uit een verkenning van TNO op het gebied van opkomende arbeidsrisico’s komt naar voren dat risico’s vooral ontstaan in situaties waarvoor robots niet geprogrammeerd zijn. Henk: “Die krijg je bijvoorbeeld als iemand in de kooi klimt waar een robot werkt, om nog snel iets te pakken. Of als er bij storingen en onderhoud aan de robot niet de juiste procedures gevolgd worden en de robot niet goed uitschakelt. Ook als het hek rondom de robot niet stevig genoeg is of niet goed dicht is, kunnen gevaren ontstaan. Bij verreweg de meeste ongelukken spelen menselijke fouten een rol. Het naleven van veiligheidsinstructies komt soms onder druk te staan door andere belangen zoals kosten, productie, gemak. Dan zakt het bewustzijn soms even weg dat robots killers zijn. Het is dan ook mijn missie om het veiligheidsbewustzijn in organisaties op het hoogste niveau te brengen.”

Hameren op veilig gedrag

De beste preventie is volgens Henk dan ook om te werken aan een sterke veiligheidscultuur, waarin veilig gedrag kan floreren. “Het is belangrijk dat managers blijven sturen op veilig gedrag. Dat medewerkers voortdurend bijgeschoold worden om de steeds ingewikkeldere machines te besturen. En dat ze er een gewoonte van maken om voordat ze aan het werk gaan, te controleren of er op de werkvloer onveilige situaties  zijn. Mijn collega’s en ik kunnen bijvoorbeeld aan die veiligheidscultuur bijdragen door voorlichting en trainingen te geven over veilig werken. Ook kunnen we het management ondersteunen bij het opstellen, invoeren en handhaven van het veiligheidsbeleid.”

Meekijken in ontwerpfase

Behalve op veilig gedrag zijn de veiligheidskundigen van Arbo Unie ook gespitst op veilige apparatuur. “Er zijn heel wat ontwerpers, producenten en importeurs van machines die de wettelijke veiligheidsrichtlijnen onvoldoende kennen. Daardoor worden soms robots in gebruik genomen die niet helemaal veilig te gebruiken zijn. Als er dan iets misgaat, is de werkgever aansprakelijk. We kunnen vanaf de ontwerpfase meekijken en adviseren over oplossingen als een robot toch onveilig blijkt. Dat kan werkgevers en zeker ook de mensen die ermee werken een hoop ellende besparen.”