Logo
  • Nieuws
  • 1 november 2006
  • Jelle Dijkstra, directeur van Dijkstra Organisatieadvies & Personeelsmanagement BV en samensteller van de Sociaal Jaarverslag Tool

Sociaal jaarverslag helpt bij professionalisering

Een obligate set kengetallen – ziekteverzuim, leeftijdsopbouw, in- uit- en doorstroom – helpt een P&O’er niet verder aan de directietafel. Een HR-professional analyseert de cijfers, legt verbanden en trekt conclusies. Kortom, hij maakt personeelsbeleid.

Beeld Sociaal jaarverslag helpt bij professionalisering

Wat verandert er in het personeelsbestand? Wat betekent dat voor de organisatie? Hoe vertalen we de strategie van de organisatie in nieuwe eisen aan het personeel? Wat is het gevolg voor de samenstelling en het functioneren van het personeelsbestand? P&O is nog nauwelijks toe aan het stellen en beantwoorden van dit soort vragen.

 

Waar veel P&O’ers, in navolging van Ulrich, met de mond belijden dat zij HR business partner willen zijn van het management, komt hier in de praktijk nog weinig van terecht. Immers, hoe kun je adviseren over de gewenste veranderingen in het personeelsbestand als je niet of nauwelijks zicht hebt op hoe het personeelsbestand in elkaar steekt en hoe het zich zal ontwikkelen als je al of niet iets doet? Wat is het effect van het aannemen van nieuwe medewerkers op de resultaten van de onderneming? Heeft het zin om werknemers op te leiden?

 

Veel P&O-afdelingen beperken zich tot de jaarlijks productie van een beperkte, zo niet obligate set kengetallen: ziekteverzuim, samenstelling qua geslacht en leeftijdsgroepen, in-, door- en uitstroom, investeringen in opleiding en training, et cetera. Verbanden tussen gegevens worden niet gelegd. Oorzaak-gevolgrelaties, analyses over hoe bepaalde ontwikkelingen met elkaar samenhangen, bijvoorbeeld tussen ziekteverzuim en uitstroom, ontbreken. Er worden wel trends weergegeven, maar voorspellingen over te verwachten ontwikkelingen – ‘forecasts’ – zijn zeldzaam. Laat staan dat er scenario’s zijn bedacht hoe het personeelsbestand zich zou moeten ontwikkelen en welke acties er nodig zijn om die ontwikkeling te bereiken.

 

Geen tijd

Toch zijn dit zaken waar P&O zich bij uitstek mee moet bezighouden, om de pretentie waar te maken HR business partner te zijn én deze rol ‘ten minste op HBO-niveau’ uit te oefenen. Nu zijn de meeste P&O’ers meer dan 90 procent van hun tijd bezig met ad hoc werkzaamheden ten behoeve van managers en medewerkers. Is die aanstellingsbrief al verstuurd? Hoe loopt de wervingsprocedure voor vacature X? Moeten de langdurige ziektegevallen A en B niet in het Sociaal Medisch Team besproken worden? Vaak wordt hieraan de conclusie verbonden dat er geen tijd of capaciteit beschikbaar is om het personeelsbestand te analyseren en hierover te adviseren.

 

Maar P&O’ers die toegevoegde waarde willen hebben, moeten in staat zijn om gedegen analyses te maken van ontwikkelingen in het personeelsbestand. Op basis daarvan doen ze voorspellingen over hoe het personeelsbestand zich ontwikkelt. Bovendien kunnen zij de strategie van de organisatie – en met name veranderingen daarin – vertalen naar nieuwe eisen aan het personeel. Zij bedenken activiteiten om op zo kort mogelijke termijn en tegen zo gering mogelijke kosten te zorgen dat het personeel aan die nieuwe eisen voldoet. Om hieraan invulling te geven, beschikken P&O’ers over competenties op kwantitatief gebied en zijn zij in staat de vereiste analyses uit te voeren, de juiste conclusies te trekken en deze te vertalen naar actievoorstellen.

 

Hoe effectief is ons beleid?

Een sociaal jaarverslag kan een hulpmiddel zijn om de gewenste professionalisering op kwantitatief gebied op te starten. In plaats van wat ik noem ‘domme cijferproductie’ stel ik voor dat P&O’ers samen met het management vaststellen welke aspecten van het personeel van belang zijn om de strategie van de organisatie te realiseren. Vervolgens kunnen cijfermatige en ook kwalitatieve gegevens worden verzameld en geanalyseerd. Als dit goed wordt uitgevoerd, leidt het tot een samenhangend geheel van indicatoren (ken- en stuurgetallen) die in van een model worden samengevat. Zo’n model kan dienen om oorzaak- en gevolgrelaties en samenhangen tussen indicatoren vast te stellen en zo gerichte interventies te bedenken.

 

Voorbeeld van een eenvoudig indicatorenmodel:

 

lager ziekteverzuim                   minder personeelsverloop                                lagere kosten

hoger opleidingsniveau             hogere productiviteit per medewerker             meer winst

aanspreken op resultaten         minder fouten                                                  meer omzet

 

 

Qua rapportage worden dan bijvoorbeeld de volgende ken- en stuurgetallen belangrijk:

  • Ziekteverzuimpercentage van blijvers en vertrekkers;
  • Relatie tussen opleidingsniveau en foutenpercentage;
  • Relatie tussen de mate waarin medewerkers de afgesproken resultaten behalen en hun productiviteit;
  • Relatie tussen personeelsverloop en kosten;
  • Relatie tussen productiviteit en omzet;
  • Relatie tussen kosten en winst.

 

Dit soort ken- en stuurgetallen geven niet alleen inzicht in de samenhang tussen indicatoren maar ook in de effectiviteit van het gevoerde P&O-beleid. Stel dat 40.000 euro is besteed aan opleidingen om het gemiddelde opleidingsniveau van een deel van het personeel op te krikken. Dan wil je toch weten of die investering zichzelf heeft terugverdiend? Als de productiviteit met 10 procent is toegenomen en – mede daardoor – de kosten-omzetverhouding met 80.000 euro is verbeterd, dan was de investering rendabel. Als er niet alleen 40.000 euro in opleidingen is geïnvesteerd, maar ook 60.000 euro in managementtrainingen om de sturing te verbeteren, dan weegt de totale investering niet op tegen de uiteindelijke verbetering.

 

Meeblazen

Een goede cijfermatige, financiële analyse is voor P&O dus van groot belang. Daarvoor zijn specifieke kennis en vaardigheden onontbeerlijk. Er zijn programma’s op de markt die P&O’ers kunnen bijstaan, zodat zij niet zelf het wiel hoeven uitvinden. Maar P&O’ers zullen zich op zijn minst moeten verdiepen in statistiek en goed met Excel kunnen omgaan. De tijd is voorbij dat de P&O’er kon zeggen: ‘ik heb totaal geen verstand van cijfers en financiën, ik laat ze graag aan anderen over!’.

De moderne HR-professional kan werken met kwantitatieve en financiële gegevens én kan hierover op hoog niveau in de organisatie communiceren. Zo is hij of zij in staat hoogwaardige kwalitatieve adviezen te geven en beleidsmaatregelen voor te stellen en blaast P&O een partijtje mee in het bedrijfsorkest.

 

 

Do’s en dont’s

Wie een sociaal jaarverslag maakt, moet sommige dingen doen en andere vooral laten.

 

Do’s:

Rapporteer over zaken die belangrijk zijn voor het bedrijf, vermijd bijzaken;

Zorg voor een logische opbouw;

Maak informatie toegankelijk, zorg dat die de lezer wat zegt;

Zorg ervoor dat informatie tijdig beschikbaar is;

Hoedt u voor tegenstrijdigheden;

Interview werknemers;

Interview klanten over wat zij van werknemers verwachten;

Neem foto’s en plaatjes op, vooral beeld van mensen doet het goed.

 

Don’ts:

Vermijd eindeloze lappen tekst zonder tussenkopjes;

Plaats geen pagina’s vol tabellen;

Kies uw schrijfstijl zorgvuldig, laat die niet te formeel of juist te informeel zijn;

Iets dergelijks geldt voor de lay out, die moet niet oersaai zijn, maar ook niet te geavanceerd.

 

Eerste hulp bij analyse

Bij Tools vindt u de Sociaal Jaarverslag Tool. Deze tool werkt met een basis Excel-bestand waarin een 13-tal gegevens van alle personeelsleden worden verzameld. Die gegevens zijn vanuit het personeelssysteem te importeren en zijn de grondstof voor zo’n 30 basisgrafieken. Die grafieken kunnen in Word verder worden bewerkt. Ook zijn allerlei aanvullende analyses mogelijk. Valt het ziekteverzuimpercentage in bepaalde categorieën personeel hoger of lager uit, bijvoorbeeld. Is er een correlatie tussen variabelen en zo ja, welke? Chi-kwadraat-toetsen kunnen worden uitgevoerd, et cetera.

 

Bron: HRpraktijk Magazine

 

 

Producttips

Volg HR Praktijk

Word gratis lid en ontvang op dinsdag en donderdag het laatste HR-nieuws in uw mailbox! Én als lid krijgt u ook toegang tot exclusieve online artikelen.