Hermen Heinen, oprichter en eigenaar van Enrise, is rasondernemer – hij noemt zichzelf ‘entrepenerd’. Hermen geloofde altijd al in autonomie voor medewerkers. Er werd al langer gewerkt in projectteams en het bedrijf experimenteerde op verschillende manieren met zelfsturing. In 2017 werd er onder leiding van Irene Sinteur, specialist op het gebied van motivatie, autonomie en vakmanschap, het roer definitief omgegooid. “Wij laten met Enrise zien dat een bedrijf organiseren ook anders kan”, vertelt Vervaart.

'Ik kan in het voortraject wel het verschil maken en uiteraard heb ik een adviserende rol'

De inhouse recruiter heeft als een van de weinigen bij Enrise nog wel een staffunctie, net als haar eigen team Support Office. “Wij doen alles wat te maken heeft met de mensen. Dus coaching, begeleiding tijdens ziekte en (loon)administratie. We zijn geen echte HR-afdeling, maar hebben wel veel HR-expertise in huis.”

Dat komt doordat deze functies toch wel echt een vak apart zijn en vragen om 100% toewijding. “Toen de teams zelf nog volledig verantwoordelijk waren voor het recruitmentproces, waren er helaas behoorlijk wat mishires.” Zij beschrijft zichzelf als recruiter zonder mandaat, omdat de teams uiteindelijk beslissen of iemand wordt aangenomen. “Maar ik kan in het voortraject wel het verschil maken en uiteraard heb ik een adviserende rol.”

Geen HR-beleid, wel richtlijnen

Ook is er geen directie, geen HR-, Finance en Commerce-afdeling bij Enrise. Die taken zijn onderling netjes verdeeld per team en in domeinen. Alle beslissingen worden door de medewerkers zelf genomen. “Dat kunnen medewerkers namelijk heel goed - als ze maar de vrijheid en verantwoordelijkheid krijgen om dat te doen”, licht Vervaart toe. Er is geen HR-beleid, maar er zijn wel richtlijnen waaraan de teams minimaal moeten voldoen. Ook is er een HR-bibliotheek waar bronnen kunnen worden geraadpleegd.

Processen verlopen sinds de omslag niet altijd direct efficiënter, omdat het bedrijf soms het wiel opnieuw moet uitvinden. “Neem bijvoorbeeld het meten van de medewerkerstevredenheid. Belangrijk voor ons, maar omdat er nog geen methodieken waren voor organisaties die volledig zelfsturend zijn, hebben we die zelf moeten ontwikkelen.”

Tevreden medewerkers

Omdat medewerkers veel meer zeggenschap hebben zijn zij volgens Vervaart doorgaans tevredener. Ze kunnen taken naar zich toetrekken die zij het interessantst vinden, hebben meer in te brengen over welke projecten er worden gedaan, welke opleidingen er worden gevolgd en wie hun nieuwe collega wordt. Ook over de arbeidsvoorwaarden hebben zij zeggenschap.

Daarnaast heeft de beslissing om in te zetten op zelfsturing een goede naam in de markt opgeleverd. Ook de tevredenheid van klanten is namelijk gegroeid. “Bij Enrise volgt na een eerste gesprek met sales altijd een vervolggesprek met een developer en product owner. Hierdoor valt een groot deel van de druk op projectteams weg. Zij krijgen niet meer iemand van sales aan hun bureau die zegt: ‘Ik heb echt een fantastisch project voor jullie, maar het moet wel over twee maanden af zijn’.”

Door het nemen van eigenaarschap kunnen er duidelijke afspraken worden gemaakt met klanten over wat er precies wordt geleverd en op welke momenten dat zal zijn. Omdat ontwikkelaars zelf heel goed weten wat een realistische planning is en wat wel en niet mogelijk is, leidt dit per definitie tot minder vertraging en teleurstelling.”

Organisatievorm niet voor iedereen

Vervaart stelt dat zelfsturing veel van medewerkers vraagt. Daarom kijkt zij bij de werving & selectie goed of kandidaten goed matchen met de cultuur van Enrise. De transformatie ging in 2017 ook niet zonder slag of stoot. “In eerste instantie ontstond er een leegloop, want deze organisatievorm is niet voor iedereen weggelegd. Er zijn altijd mensen die minder goed in een organisatiemodel passen, en dit was natuurlijk een vrij grote verandering.”

Overigens is de manier waarop Enrise georganiseerd is vaak een pluspunt bij de werving & selectie. Zelfsturing maakt je organisatie aantrekkelijker, omdat er meerdere talenten van mensen worden aangeboord. “Je kunt jezelf hier blijven ontwikkelen op verschillende vlakken. Iets wat zeker ook de nieuwe generatie aanspreekt”, merkt Vervaart.

Beloningsmatrix als leidraad

De openheid waarin alles op tafel ligt spreekt volgens haar ook veel mensen aan. Dat geldt ook voor ieders beloning, want de salarissen zijn volledig transparant en worden in teams besproken en vastgesteld. Renate heeft een beloningsmatrix opgesteld als leidraad als de teams nieuw talent willen aannemen. Enrise-brede beslissingen, zoals wijzigingen in de manier van organiseren, kunnen via een council worden ingebracht, waarna de teams openlijk met elkaar afwegingen maken.

Toen Enrise twee jaar geleden twintig jaar bestond werd dat gevierd met een unieke videoserie, waarin Enrisers vertellen over hun leven zonder managers of een brullende baas. Uit de interviews kan worden opgemaakt dat zelfsturing zeker niet alle problemen oplost. “Je krijgt er andere problemen voor terug, en omdat we aan het pionieren zijn kan je niet even je buren bellen voor advies. Maar die problemen liggen zelden op het vlak van betrokkenheid en ondernemerschap. Omdat wij focussen op autonomie, vertrouwen en vakmanschap is iedereen bereid om mee te denken en de schouders eronder te zetten. Er is een hoog verantwoordelijkheidsgevoel, er is altijd wel iemand die ergens in wil springen.”

Lessons Learned bij zelfsturing

• Maak een duidelijke splitsing welke taken je binnen je teams verdeelt en welke expertise je inhuurt. Zo is bijvoorbeeld recruitment een vak apart.
• Laat dingen los, hoe moeilijk het ook is. Er staat altijd wel iets in de fik binnen een organisatie. Je kunt bij zelfsturing niet escaleren richting het management, en je zult het zeker niet altijd met elkaar eens zijn over de oplossing. Zet persoonlijke bezwaren aan de kant en kijk wat goed is voor de organisatie.
• Doe onderzoek naar zelfsturing. Er is bijvoorbeeld een groot verschil tussen zelforganiserende teams, waarbij er nog wel een managementlaag is, en volledige zelfsturing, waarbij alle lagen er tussenuit zijn. Kies de vorm die het beste bij jouw bedrijf en cultuur past.
• Zorg voor goede begeleiding en opleiding van je medewerkers als het gaat om zelfsturing – en waarborg dit binnen de organisatie.