Binnen organisaties en bedrijven is de nodige aandacht voor vragen op het gebied van ethiek en integriteit. Zo worden er systemen en processen ingericht, procedures geschreven en richtlijnen en beleid opgesteld. Bij de indiensttreding is het opvragen van een VOG gemeengoed in veel sectoren. Of is het volgen van een e-learning integriteit verplicht. Kortom, bij de invulling van de HR-instrumenten is integriteit één van de aspecten die wordt meegenomen.
Maar is daar alles mee gezegd, of is er meer nodig om te komen tot een organisatie waar ethiek en integriteit goed is ingebed? En zo ja, wat is de rol van HR hierbinnen? Om hier antwoord op te krijgen sprak Roos van den Born, eigenaar van Pronesis en docent van de training Versterk de integriteit van je organisatie vanuit HR bij de HR Academy, met twee senior HR-professionals: Lucas van Wees en Jeanne Heesters van TVN Zorgt.
Wat is dat eigenlijk, integriteit?
Jeanne: “Doe je het goede of doe je het voor de vorm? Integriteit wordt als term binnen TVN niet zo besproken. TVN kent stevige kernwaarden en die worden regelmatig onder de aandacht gebracht. Integriteit is één van de normen waarbinnen je wilt werken in de zorg. Het is in de zorg werken zoals we met elkaar hebben afgesproken. Keuzes die medewerkers maken die afwijken van de kernwaarden van TVN worden bevraagd in gesprekken”.
Ze geeft als voorbeeld een cliënt die een beloning wil geven aan de zorgverlener om diens dankbaarheid te tonen. Volgens de gedragscode mag dat niet. Toch kan het in de praktijk lastig zijn voor medewerkers om dit te weigeren.
Bij ethische vraagstukken dienen de (organisatie)waarden als leidraad. Er kan echter sprake zijn van botsende waarden. En hoe kom je dan tot de keuze wat het goede is om te doen?
Lucas: “Bij één van de bedrijven waar ik heb gewerkt was het door externe factoren nodig om de cultuur te veranderen. De managementstijl was belangrijk om dat doel te bereiken. Er werd toen onder meer voor gekozen om nieuwe leiders binnen te halen en afscheid te nemen van anderen. Een ethische vraag die je hierbij kan stellen is of dat geoorloofd is”.
Volgens Jeanne kan in de zorg de zorgplicht voor cliënten weleens botsen met het recht van medewerkers op een veilige werkomgeving. Zorgmedewerkers kunnen worden geconfronteerd met iemand die duidelijk zorg behoeft maar zich agressief of discriminerend gedraagt. En hoe doe je dan het goede?
Heeft HR een aparte rol bij ethische en integriteitsvragen? Zo ja, waarom en welke rol?
Lucas: “HR wordt geacht verstand te hebben van menselijk gedrag. Daarnaast ziet HR vaak meerdere afdelingen en meerdere managers. Ook kan HR, via diverse instrumenten, zien hoe het gaat in de organisatie op verschillende terreinen. Bijvoorbeeld aan de hand van de verzuimcijfers, financiën of casuïstiek rond ongewenst gedrag. Al deze zaken maken dat HR de rol bij ethische vragen goed kan oppakken. HR is de smeerolie in een organisatie en een slimme organisatie maakt daar gebruik van. De HR-professional kan zien wat een manager doet en zegt en geeft dat terug”.
Volgens Jeanne is integriteit van iedereen binnen een organisatie: “De rol van HR is een spiegel voorhouden richting de ander. HR spiegelt aan de hand van de kernwaarden, de gedragsregels, wet- en regelgeving. HR stelt vragen: gekeken naar de kernwaarden, zijn de keuzes die we maken wel okay? HR als zogezegd pain in the ass. Zowel aan de voorkant – de advieskant – als aan de achterkant – bij de implementatie – vervult HR deze rol. Daarnaast kijkt HR zowel op de inhoud als op het proces. Maken we inhoudelijk de juiste keuzes en hoe handelen we juist?
Heb je een advies aan HR-professionals? Wat is jouw belangrijkste les?
Lucas: “Ik heb juist van moeilijke situaties veel geleerd. Er nog eens op kauwen en niet gelijk in de actie. Met anderen overleggen en de tijd nemen om hart en verstand op een rijtje te zetten”. Lucas vergelijkt ethische- en integriteitsvragen met een baboesjka-poppetje. “Mensen laten de kant zien die ze willen laten zien. Er is tijd en geduld nodig om al die lagen af te pellen, veel uitzoeken en vragen om de situatie te begrijpen en zo tot de kern te komen. Op basis daarvan kun je komen tot een oordeel wat juist is om te doen”.
Jeanne: “Als directie moet je je eigen tegenspraak organiseren. Hoe meer tegenspraak je in je functie nodig hebt, hoe minder je het krijgt. En macht kan corrumperen. Het is dus heel belangrijk dat HR die pain in the ass mag zijn”.
Om deze rol goed in te vullen is het belangrijk om de ethische of integriteitsvraag te herkennen. Maar wat onderscheidt een ethische vraag van een juridische of een technische vraag? Na het signaleren van de vraag is het van belang dat de HR-professional het proces binnen een team of binnen de organisatie kan begeleiden om te komen tot een oordeel wat in die situatie het juiste is om te doen.
Versterk de integriteit van je organisatie vanuit HR
Wil je als HR-professional sterker in je schoenen staan bij lastige vraagstukken op het gebied van integriteit en sociale veiligheid? Ontdek tijdens de masterclass Versterk de integriteit van je organisatie vanuit HR hoe jouw morele kompas afgesteld staat en leer ethische en integriteitsvraagstukken en dilemma’s in de organisatie signaleren. Zodat je beter in staat bent om je collega’s en de directie te begeleiden integere beslissingen te nemen.
In zeven interactieve colleges geven de beste hoogleraren en inspirerende topsprekers vanuit TIAS School for Business and Society en HR Leadership Academy je theorie en praktijkvoorbeelden over hoe je gedrag kan sturen en cultuurverandering kan realiseren.
Meer weten over HR? Luister onze HR Podcast over HR met maximale impact
Wat doe je als een medewerker niet goed functioneert en welke vormen van verlof zijn er? Wil je je kennis up-to-date houden? Volg deze training en leer in twee ochtenden alle ins en outs over arbeidsrecht in de dagelijkse HR-praktijk.
