Dat gaat ook op voor bouw- en (technische) installatiebedrijven. Ook daar heerst een soort van machteloosheid door het tekort aan vakmensen omdat ze naar een concurrent vertrekken. Daartegenover staan er echter branchegenoten waar de sollicitanten als het ware voor de deur staan te dringen. Deze ondernemers hebben geen enkele moeite om de mensen vast te houden. Hoe komt dit? Door nieuw leiderschap! Wat is het geheim en waarom is nieuw leiderschap zo belangrijk voor bedrijven en organisaties die over een jaar of drie nog willen bestaan?

Je bent nooit te oud om te leren. De laatste 10 jaar heb ik meer geleerd dan in al die jaren daarvoor. Mijn eigen reis gaat van kok, via MT-lid van een groot facilitair bedrijf (KPN Holding), tot recensent van TOPboeken en pleitbezorger van nieuw leiderschap. Op 21 januari 2015 had ik de eer om dagvoorzitter te zijn op een HRM-congres van InHolland in Alkmaar. Ik vroeg naar de bekendheid met Robert Greenleaf, Daniel Pink, Simon Sinek, Tony Hsieh, Marshall Goldsmith, Stephan Covey, John Kotter en Ricardo Semler. Honderd mensen in de zaal, docenten, mensen uit het bedrijfsleven en afgestudeerden met een bul op zak. Tot mijn aan verbijstering grenzende verbazing gingen er maar een paar vingers omhoog.

Wat moet er gebeuren?

Helaas kom ik ook trainers, coaches, ondernemers, teamleiders, managers, directeuren, bestuurders en toezichthouders tegen die nog steeds vasthouden aan Taylor, top-down, matrix, management en MBA-denken. Daar schrijf en zeg ik vaak over: 'Managers kijken naar de bottomline, leiders kijken naar de horizon'. We moeten af van het MBA- en managementdenken. Te veel houden nog vast aan dit ‘old school’ denken. Maar die hebben hun langste tijd echt wel gehad. Als je niet begrijpt wat je mensen drijft, geen benul hebt van de trends en ontwikkelingen op het gebied van leiderschap, niet bezig bent met generatiemanagement, dan sta je op enig moment met lege handen. Zonder medewerkers, klanten en financiering gaat het niet werken.

Als je als manager, bestuurder of toezichthouder echt aan de slag wilt met de toekomst van je bedrijf of organisatie (en je eigen houdbaarheid), neem dan als basis de volgende trends en ontwikkelingen:

1. van het hoofd naar het hart
2. van denken naar voelen
3. van power leaders naar servant leaders
4. van controle naar vertrouwen
5. van management naar (nieuw) leiderschap
6. van shareholders naar stakeholders
7. van Angelsaksisch naar Rijnlands denken

Bedrijven of organisaties die willen groeien of over een jaar of drie nog willen bestaan, kunnen niet om deze trends en ontwikkelingen heen. HRM'ers die zich willen profileren als professionele businesspartner ook niet! Trendsetters als Buurtzorg.nl, Drukkerij Wedding, Kesselaar & Zn., Bruggink & van der Velden en Aldowa bewijzen dat Semco-stijl, zelfsturing, unbossen, nieuw organiseren (nu of nooit) geen luchtfietserij is. Ze groeien als kool en hoeven geen personeelsadvertenties meer te plaatsen.

Kantelmomenten in mijn reis naar nieuw leiderschap

Mijn reis begon eigenlijk al op 10-jarige leeftijd. Mijn gesprekjes met de koks van hotel Hurdegaryp leidden niet alleen tot mijn eerste zaterdagbaantje, maar ook tot mijn eerste 'echte' baan. Ik mocht van school op mijn 15de, maar moest plechtig beloven dat ik ging leren. Dat proces is nooit gestopt en heeft mij gebracht waar ik nu ben: recensent, columnist, schrijver en pleitbezorger van nieuw leiderschap.

Tijdens dit leerproces waren er een aantal kantelmomenten:

1. In 2008 zat ik in een college van John Kotter, Harvard-professor en de meest prominente veranderingsgoeroe van de wereld. Ik verwachtte dat hij zou spreken over de acht stappen in verandermanagement. John Kotter sprak echter voornamelijk over mensen, teamspirit, leiderschap en empowerment. Een fantastische dag, een kantelmoment en de basis voor mijn column 'Authentiek Leiderschap - warm bad of koude douche’, later opgenomen in mijn GREENpaper.
2. In 2009 hoorde ik voor het eerst van Marshall Goldsmith. Ik bezocht zijn presentatie en heb er geen seconde spijt van gehad. Hij brengt management terug daar waar het hoort, dicht bij jezelf. Hij stelt: 'It is all about behaviour'. Ik genoot ontzettend van zijn optreden en ik mocht zijn boek 'Tot hier en nu verder' gebruiken voor de presentatie in Cannes (kantelmoment 4). Daardoor ontstond een bijzondere band.
3. Ik denk ook met kippenvel terug aan het moment dat professor Dr. Paul de Chauvigny de Blot Sj Lic. Ph., hoogleraar Business Spiritualiteit aan de Business Universiteit Nyenrode, het volgende zei: "Ik heb in een Jappenkamp gezeten. Het laatste jaar bracht ik door in een isoleercel. Toen de oorlog over was nam ik het besluit om naar Japan te gaan om Hiroshima op te bouwen." Ik dacht: hier staat de Nederlandse Nelson Mandela. Uit bewondering en waardering voor Paul de Blot volgde ik daarna een groot aantal van zijn werkcolleges.
4. Het telefoontje van Marcus Evans: of ik als keynotespeaker in Cannes wilde spreken voor vijftig topmanagers, waaronder een aantal senior vicepresidents van o.m. Nokia, R.A.I., Adecco, Philips, DHL en Volkswagen. Dat was mijn eerste optreden in het buitenland.
5. Hét Kantelmoment was eind 2014, het moment dat een van de bekendste kantelaars van Nederland, professor Jan Rotmans, mij uitdaagde om zijn boek 'Nederland kantelt' te recenseren. Dat vond ik de kroon op mijn activiteiten.

Deze ontmoetingen hebben mijn visie op leiderschap aangescherpt en sterk beïnvloed. Verder ben ik adept van het handvest 'Nieuw leiderschap'. Ik geloof er zo stellig in, dat ik het 16.000 woorden tellende stuk heb laten vertalen in het Engels en het wereldwijd heb uitgezet via onder meer Academia.edu en Slideshare.net.

Persoonlijke missie en motivatie

Naast bovenstaande kantelmomenten staat mijn persoonlijke missie centraal: ik wil een substantiële bijdrage leveren aan (de ontwikkeling van) (nieuw) leiderschap. Als ik in staat ben om de komende 5 jaar gemiddeld 1 manager per week te laten denken en/of functioneren als (nieuwe) leider is mijn missie geslaagd en laat ik wat achter: 250 betere leiders, die lekker in hun vel zitten en in hun kracht staan, 250 partners die hier blij van worden, 250 bedrijven en/of organisaties die beter presteren, tevreden klanten en leveranciers en - last but not least - ergens tussen de 2.500 en 15.000 medewerkers die hun energie halen uit hun werk.

Nieuw leiderschap in de praktijk: wie zijn de belangrijkste spelers?

Op dit moment staat zelfsturing en nieuw organiseren erg in de belangstelling. Zelfsturing sluit naadloos aan bij nieuw (dienend) leiderschap. Wie zijn in Nederland de belangrijkste spelers op dit gebied? Lichtend voorbeeld op het gebied van zelfsturing is nog altijd de Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler. Maar er zijn ook bedrijven en organisaties die Semler niet kennen en ook hun bedrijf of organisatie zelfsturend hebben gemaakt. Persoonlijk vind ik het (bouw)bedrijf van René Kesselaar & Zn. een prachtig voorbeeld. Zijn (bouw)bedrijf groeit als kool, (omzetstijging > 80% per jaar), ook in tijden van crisis. Zoeken naar nieuwe medewerkers is niet nodig, ze staan er al op de stoep, klaar om te mogen beginnen. René Kesselaar – zijn bedrijf werd verkozen tot Slimste Bedrijf van 2012 – werd door de VPRO benaderd voor het programma Tegenlicht. Tijdens het maken van de opnamen hoorde hij voor het eerst over Ricardo Semler.

Ik noem Carin Wormsbecher de 'Nederlandse vrouwelijke Ricardo Semler'. Door het plotselinge overlijden van haar echtgenoot, de eigenaar van Drukkerij Wedding in Harderwijk, werd ze naast haar persoonlijk verlies ook geconfronteerd met de vraag hoe het verder moest met het bedrijf. Ze werkte er in de back-office, maar wist niets van het primaire druk-en uitgeefproces. Haar persoonlijke missie werd: 'Ik zal de erfenis van mijn man niet verkwanselen'. Dit is haar uitstekend gelukt, met name door al haar medewerkers bij haar missie te betrekken. Door vertrouwen te geven aan haar mensen presteert het bedrijf 10% beter dan haar concurrenten. Begin bij de medewerkers!

Het begint bij de medewerkers

Ook in gemeenteland (gemeente Hollands Kroon), de advocatuur (BvdV Advocaten en Belastingadviseurs in Utrecht) en bij technische bedrijven kan men niet om dit fenomeen heen. En dan heb ik het nog niet eens over Buurtzorg van Jos de Blok. Die doet het ontzettend goed door de visie van De Blok, maar ook door hun keuze voor Rijnlands denken.

Ricardo Semler, Lars Kolind, Peter Drucker, Robert Greenleaf, Marschall Goldsmith, Simon Sinek, Daniel Pink en Tony Hsieh hebben één ding gemeen. Het gaat om mensen en de menselijke maat. Bijna elk bedrijf of organisatie claimt dat de klant centraal staat, maar de praktijk laat iets anders zien. En ik weet inmiddels hoe dat komt: hoge klanttevredenheid begint namelijk bij tevreden, betrokken en intrinsiek gemotiveerde medewerkers. Piet Mathot zei daarover: “Je kunt kapitalen uitgeven aan gastvrijheidstrainingen, maar als je niet goed met je medewerkers omgaat, ze geen fatsoenlijke personeelsmaaltijd voorzet, ze zich moeten omkleden in het emballagehok, dan is het weggegooid geld.” En zo is het maar net. Het begint dus bij de medewerkers!

Meer weten?

• Mijn recensie van Het Rijnland Veranderboekje
• Video Wat is dienend leiderschap?
• Video Aanbevelingen omtrent nieuw leiderschap
• Video Boeken over zelfsturing
• Video Slechte gewoontes van leiders