“Arbo wordt nog vaak gezien als klagen over werkomstandigheden, als een manier om een nieuwe monitor of een nieuwe stoel te krijgen,” aldus Bert Kerseboom, eigenaar van KMO Solutions. Zijn bedrijf begeleidt organisaties onder meer bij de RI&E. “Voor lijnmanagers is dat gewoon heel snel pleisters plakken, snel iets regelen in plaats van naar de oorzaken kijken.” De grote risico’s liggen volgens Kerseboom op het terrein van aansprakelijkheid bij de werkgever. “De werkgever voelt die verantwoordelijkheid vaak niet. Tot het moment dat hij voor de rechtbank staat en de rechter aan hem vraagt waarom hij als eindverantwoordelijke niet op de hoogte was. En waarom hij niet heeft ingegrepen om ongevallen te voorkomen.”
Harry Hoving, arbo deskundige bij KMO, vult aan: “Onderzoek toont aan dat investeren in arbo een rendement oplevert van 200 procent. Mensen vragen zich echter vaak af wat gedaan moet worden om dit morgen te realiseren, maar morgen is dat niet te realiseren. Je moet eerst investeren voordat het zich terugbetaalt.” “Het is altijd de afweging tussen quick wins en structurele oplossingen,” benadrukt Kerseboom.

Gedrag veranderen

Toch zijn er wel degelijk manieren voor HR om arbo en de RI&E bovenaan de agenda te krijgen. Kijk bijvoorbeeld naar verzuim. De Inspectie SZW zegt dat het landelijk gemiddelde op vier procent ligt. Hoving: “Binnen de zorg zien we vaak percentages  terugkomen tot soms wel zeven procent. Bij een organisatie met ongeveer 4.000 FTE, kost een procent ziekteverzuim ongeveer een miljoen per jaar. Dus elke procent verlaging, scheelt dan een miljoen.”
Kerseboom en Hoving wijzen ook op de gedragsaspecten rondom arbo en de RI&E. Hoving: “Binnen de zorg is fysieke belasting een issue, maar het is veel meer een issue hoe het verlenen van zorg wordt ervaren. En dat heeft te maken met cultuur en gedrag. Zet een medewerker een andere monitor voor zijn neus en hij moet wel naar die andere monitor kijken; maar verwacht niet dat als je een nieuwe tillift verstrekt deze direct wordt gebruikt, want hij doet het al twintig jaar anders. En als je dan kijkt naar psychosociale arbeidsbelasting (PSA), dan is het nog veel moeilijker, want dat gaat over beleving en gevoel.”

Toename werkplezier

Wat kunnen leidinggevenden en HR doen om het tij te keren? Kerseboom: “Het belangrijkste is om de teams en de teamleiding sterk te betrekken bij het invullen van de RI&E-vragenlijst. Er gebeuren dan twee dingen: enerzijds zien ze door de vragen die gesteld worden hoe breed arbo eigenlijk is, anderzijds gaan ze ook begrijpen wat een bepaald arbothema concreet op de werkvloer voor hen betekent.” Zijn advies: beperk de termijn dat men met de RI&E bezig is, zorg voor snelheid bij de uitvoering, houdt het proces dynamisch en betrek de werkvloer. “Het is onze ervaring,” zegt Kerseboom, “dat zelfs grote, complexe organisaties hun RI&E binnen een betrekkelijk korte tijd kunnen uitvoeren. Door een effectieve regievoering heeft KMO Solutions succesvol bij bedrijven, tot soms wel 10.000 werknemers,  in drie maanden tijd de volledige RI&E uitgevoerd.”
“De conclusie die we mogen trekken is dat wat aandacht krijgt groeit,” aldus Kerseboom. “Wanneer men in verschillende lagen in de organisatie gaat denken in termen van risico’s en deze  vervolgens identificeert en omdraait naar oplossingen, dan zie je dat risico’s afnemen, beheersbaar worden, en uiteindelijk de productiviteit en het werkplezier gaan toenemen.”