Is ons pensioenstelsel in strijd met Europese wetgeving?
Over de verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd is uitgebreid gedebatteerd. Maar pensioenjuriste Emilie Schols stelt in haar promotie dat het hele stelsel toe is aan een grondige revisie. Sociaal zwakkeren worden benadeeld door de huidige inrichting van het pensioenstelsel en dit is zelfs in strijd met de Europese wetgeving rond gelijke behandeling.
Ons pensioenstelsel bestaat uit drie pijlers:
- het pensioen van de overheid (de AOW);
- het werknemerspensioen;
- alles wat iedereen privé kan regelen voor zijn oudedag.
Bij de berekening van het werknemerspensioen wordt veelal rekening gehouden met de AOW. Daarom wordt het pensioen niet opgebouwd over het hele inkomen, maar wordt er een bedrag afgetrokken: de franchise. Dit heeft onder andere tot gevolg dat werknemers met een laag salaris ten opzichte van hun inkomen minder (soms zelfs veel minder) pensioen krijgen dan werknemers met een hoog salaris.
Omgekeerde solidariteit
Mensen met een laag salarissen zijn met name migranten, vrouwen, jongeren, gehandicapten en werknemers met een dienstverband voor bepaalde tijd. Ons omringende landen doen het op dit punt veel beter. Vanwege het denivellerende effect oordeelt Schols dat de toepassing van een franchise in strijd is met de wetgeving over gelijke handeling.
Dat werknemers met een laag salaris niet alleen in euro’s maar ook in procenten minder pensioen krijgen, is moeilijk te rijmen met het principe van solidariteit. Er kan zelfs gesproken worden van omgekeerde solidariteit. En dus valt te betwijfelen of een bedrijfstakpensioenfonds dat een dergelijke pensioenregeling uitvoert, wel voldoet aan de vraag vanuit de markt.
Weglaten van franchise
De meest eenvoudige oplossing is zonder meer het weglaten van de franchise, concludeert Schols. Dan is er gelijke behandeling en geen omgekeerde solidariteit meer. Het betrekken van de AOW bij de berekening van het werknemerspensioen op solidaire wijze is alleen mogelijk bij een andere inrichting van de AOW: de omvorming van de AOW tot een pensioen dat gerelateerd is aan arbeid.
Bij alle huidige discussies rond de AOW is het jammer dat die optie niet is overwogen. Zo zouden werknemers die vroeg aan het werk gaan (vaak met een lager salaris) eerder AOW opbouwen dan werknemers die later aan het werk gaan (vaak met een hoger salaris). En komt er meer solidariteit in de AOW waardoor werknemers met een laag salaris ook beter de mogelijkheid hebben om eerder te stoppen dan zij die minder lang gewerkt hebben.
