De VAR, die met ingang van 1 mei 2016 wordt afgeschaft, bood tot nu toe zekerheid over de aard van de arbeidsrelatie; door zelfstandigen te vragen een VAR te overleggen konden werkgevers zich vrijwaren van inhoudings- en premieplicht voor de loonheffingen en verzekeringsplicht voor de werknemersverzekeringen. Opdrachtgever en opdrachtnemer worden na inwerkingtreding van de wet DBA gezamenlijk verantwoordelijk gemaakt voor controle op de (fiscale) beoordeling van de arbeidsrelatie.

"Er moet een gelijk speelveld komen voor alle werkenden. Met deze wet voor zzp'ers geeft het Kabinet geen antwoord op dat essentiële vraagstuk.” Zo reageert CNV Voorzitter Maurice Limmen op het besluit van de Eerste Kamer over de nieuwe wet.

Uitwerking in de praktijk

Limmen maakt zich zorgen over de uitwerking van het voorstel in de praktijk: "Er zitten goede elementen in de nieuwe wet, bijvoorbeeld dat hij meer mogelijkheden biedt om opdrachtgevers aan te spreken, maar veel is nog niet duidelijk. Cruciaal zal zijn hoe streng de modelovereenkomsten beoordeeld gaan worden en hoe de handhaving door de Belastingdienst eruit zal zien. Aangezien met deze nieuwe wet geen nieuwe, strengere definities worden ingevoerd over wie er nou echt zelfstandig is en wie niet, ben ik nog niet gerust op de uitkomst."

Limmen waarschuwt ervoor dat de Belastingdienst modelovereenkomsten niet te gemakkelijk moet goedkeuren: "Zo zijn ze in het verleden ook akkoord gegaan met constructies in de post-sector die weinig met ondernemerschap te maken hadden. In het slechtste geval kunnen de modelovereenkomsten zelfs een blauwdruk worden voor bedrijven die nog niet met zzp'ers werken om dat juist ook te gaan doen, en zo zou de nieuwe wet een averechtse werking kunnen hebben.

Modelovereenkomsten

Daarnaast zal de nieuw wetgeving ook meer verantwoordelijkheid bij de opdrachtgevers leggen. Een opdrachtgever is voortaan namelijk mede-aansprakelijk als er sprake blijkt te zijn van een verkapt dienstverband en daarvoor geen loonbelasting en sociale premies afdragen. Bij een VAR kunnen mensen op papier werken als zzp'er, terwijl ze in de praktijk feitelijk in dienst zijn ('schijnzelfstandig'). De verantwoordelijkheid voor de fiscale consequenties hiervan ligt geheel bij de zzp'er.

De wet treedt in werking per 1 mei 2016. Op uitdrukkelijk verzoek van de Eerste Kamer heeft de nieuwe ZZP-wet een overgangstermijn van een jaar tot 1 mei 2017, waarin de Belastingdienst terughoudend zal zijn bij de handhaving. De Belastingdienst publiceert overeenkomsten waarbij geen sprake is van een dienstbetrekking en stelt in samenwerking met VNO-NCW en MKB modelovereenkomsten op.