Schuldbewustzijn is doorgaans niet een eigenschap die je associeert met krachtig leiderschap. Toch blijkt die relatie er wél te zijn, zo beschrijven de Stanford-onderzoekers Becky Schaumberg en Francis Flynn in hun artikel Why Feelings of Guilt May Signal Leadership Potential (Stanford Graduate School of Business, 2012). Zij deden onderzoek naar menselijk gedrag bij het uitvoeren van groepsopdrachten waaruit blijkt dat mensen met een sterk ontwikkeld schuldgevoel eerder geneigd zijn verantwoordelijkheid te nemen voor het groepsresultaat, en daarom door de anderen worden gezien als potentiële leider. Ofwel, mensen met een sterk schuldbesef komen eerder in actie wanneer de situatie om actie vraagt.

Een opmerkelijke constatering, want ‘schuldgevoel’ heeft vaak vooral een negatieve connotatie. Zeker als het gaat over een stoer thema als leiderschap. Het is in ieder geval niet bepaald een karaktertrek die je verbindt met de Steve Ballmer’s van deze wereld… Maar in de betekenis die de onderzoekers eraan toekennen, is het allerminst een teken van zwakte of twijfel. Zo laten zij met hun onderzoek zien dat ‘schuldbewuste’ leiders eerder geneigd zijn mensen te ontslaan als daar het bedrijfsbelang mee is gediend, dan minder schuldbewuste managers. Dat betekent natuurlijk niet dat de schuldbewusten per se over lijken gaan, maar wél dat ze vanuit hun verantwoordelijkheidsbesef voor de organisatie als geheel, bereid zijn het belang van het individu hieraan ondergeschikt te maken. En da’s toch niet iets voor de weekhartigen onder ons.

De schuldbewuste leider mag dan een karaktereigenschap hebben die te boek staat als  soft, hij is dus zeker geen doetje. Hoe het ook zij, de bevindingen van Schaumberg en Flynn maken in ieder geval duidelijk dat het beeld van succesvol leiderschap nog wel wat kan worden genuanceerd. En dat is geen overbodige luxe, want bedrijven worden steeds complexere netwerken van professionals waar de klassieke managementstijlen lang niet altijd meer voldoen. En dus zijn nieuwe inzichten nodig om effectief sturing te geven.

De redder-in-nood zal het een zorg zijn. Hij heeft met zijn actie in de ogen van de onderzoekers dan leiderschap getoond, het is waarschijnlijk helemaal niet zijn ambitie om daar verder wat mee te doen. En dat is precies waar de vergelijking met leiderschap in het bedrijfsleven mank gaat. Want voorlopig domineert daar de doctrine van de machiavellistische leider, zeker in tijden van crisis. Het behoeft geen betoog dat dit niet automatisch degene is die als eerste in het water springt als u dreigt te verdrinken. Wat zou u eigenlijk zelf doen?