Zo kan een bouwvakker die het werk ziet verdwijnen geen cursus elektrotechniek volgen, terwijl in de technische sector een grote vraag is naar vakmensen.

Liefst binnen de sector

Het geld van deze fondsen, waar er meer dan honderd van zijn, wordt vooral ingezet om personeel binnen een bedrijf bij te scholen. Arbeidsmarktdeskundigen en politici benadrukken dat uitwisseling van werknemers tussen sectoren absoluut noodzakelijk is om wat aan de werkloosheid te doen.

De mogelijkheden zijn er wel, zeggen de fondsen. De bedrijfstak bouwnijverheid biedt tegenwoordig bijvoorbeeld loopbaantrajecten aan waarin elke werknemer in de bouw recht heeft op scholing als hij of zij van functie wil wisselen. Maar wel “het liefst binnen de sector”. Het O&O-fonds voor de Bouwnijverheid doelt dan bijvoorbeeld op administratieve cursussen voor ouderen.

Bijna alles naar één sector

In het opleidingsfonds van de bouw ging vorig jaar 130 miljoen euro om, bijna allemaal gericht op metselen, timmeren, bestraten, betontechnieken, wegenbouw of andere bouwtechnieken. Bij de andere branches is het al niet veel anders. Eric Yperlaan, directeur van het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking, benadrukt dat overstappen mogelijk is, “maar het gebeurt inderdaad weinig”.

Yperlaan erkent dat de 23 miljoen euro die zijn scholingsfonds vorig jaar uitgaf bijna geheel werd besteed aan opleidingen in de metaalsector. "Wij sluiten bijscholing niet uit, geenszins, als er maar overeenstemming is met de werkgever. Formeel zijn er geen belemmeringen, er is echter weinig behoefte aan een overstap."

Flexwerkers buiten boord

Een andere tekortkoming van de opleidingsfondsen is dat flexwerkers of mensen die in een uitkeringssituatie zitten er geen gebruik van kunnen maken. Het adviesorgaan Ser heeft eerder al aangeraden om een landelijk O&O-fonds op te richten en mensen een persoonsgebonden budget te geven dat het overstappen tussen sectoren zou kunnen bevorderen.

Ook CDA-Kamerlid Eddy van Hijum vroeg hier twee jaar geleden om, en een meerderheid in de Tweede Kamer steunde destijds zijn motie hiertoe. Vooralsnog tevergeefs. In het sociaal akkoord tussen kabinet, werkgevers en werknemers van dit voorjaar zijn afspraken gemaakt om mensen makkelijker van de ene naar de andere baan te laten overstappen waarbij “gedacht wordt aan het omvormen van de O&O-fondsen naar transitiefondsen”. De werkgevers hebben de afgelopen decennia juist enorm hun best gedaan om de O&O-fondsen te behouden in de huidige vorm.