In deze serie veroveren menselijke robots een steeds grotere plek in de huidige maatschappij. De mensen van vlees en bloed proberen zo goed mogelijk om te gaan met deze veranderingen. Sommigen omarmen de nieuwe ontwikkeling, anderen zijn bang om vervangen te worden. Zo ook in de 'echte wereld' blijkt uit een nieuw onderzoek van Pew Research Center ***.

Verdwijnen banen

Op de Nederlandse arbeidsmarkt bestaat deze angst om vervangen te worden ook. Door automatisering zou een derde van de huidige banen dreigen te verdwijnen, waardoor met name werkloosheid dreigt voor de onder- en middenklasse. Minister Asscher wil tegenwicht bieden aan deze horrorscenario’s van het verdwijnen van arbeid door de voortschrijdende technologie door middel van het opstellen van een Plan van de Arbeid.  Hij wil ‘volledige werkgelegenheid’ kunnen bieden en hij vindt dat er nog altijd volop kansen zijn voor het creëren van nieuwe werkgelegenheid met nieuw zelfvertrouwen voor onze maakeconomie, met goed onderwijs en scholing op het werk en met handel en ondernemerschap. Maar Asscher zei eerder ook: ‘We moeten de doorgeschoten flexibilisering van de arbeidsmarkt tegengaan.’ Hoe liggen straks de verhoudingen voor vaste en flexibele werkgelegenheid als de automatisering vol heeft doorgezet? Over 10 jaar is het misschien heel normaal dat er meer zzp’ers zijn dan werknemers in vaste dienst. En vooral bij grote bedrijven wordt vaste dienst een uitzondering. Is dat erg?

Evolutie van banen

In het Financieel Dagblad van maandag 5 mei zegt Marieke Blom, Hoofdeconoom bij het Economisch Bureau van ING, dat de angst dat door de opmars van robots grote bevolkingsgroepen zonder werk komen te zitten, overtrokken is. Volgens haar moeten we de robot zien als metgezel. Dankzij - en niet ondanks - de robot blijft Nederland concurrerend. Zoals voormalig CIO van Allianz Corine Adams onlangs betoogde op de lancering van RightBrains; IT en de business mogen niet meer los worden gezien van elkaar, want business is IT. Ik sluit me hier volledig bij aan. Ik verwacht dat de banen niet verdwijnen, maar qua vorm en inhoud evalueren. Prof. dr. ir. Jan Rotmans, als hoogleraar transitiekunde verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, gaf hier een heldere uiteenzetting over in onze ZPRadio uitzending van 16 april jongstleden: ‘In de toekomst gaat een bouwbedrijf niet verdienen aan het bouwen. Dat laten we over aan een 3D-printer. Waar een bouwbedrijf geld aan moet gaan verdienen is het faciliteren van de klant. De klant wil geholpen worden met de telecommunicatie, energievoorziening, interieurverzorging et cetera. Bouwen kunnen we als consument in de toekomst zelf.’ Een zelfstandige bouwvakker moet zich dus nu al bedenken dat ‘stenen op elkaar zetten’ over 5 à 10 jaar niet meer zijn werk is. Hij gaat klanten met zijn specialistische kennis en ervaring voorzien van advies over het wel of niet inbouwen van spouwmuurisolatie, het optimaal bouwen van de woning ter voorkoming van vochtproblemen en ga zo maar door. Een bouwvakker is dus absoluut nog nodig over 10 jaar, maar zijn rol is dan geëvalueerd.

Mijn advies aan organisaties en zzp’ers is dan ook: bekijk waar je beter in kan zijn dan machines en robots en richt je daarop. Of wel: heroverweeg je focus en talenten, ontwikkel ze nu, zodat je straks voorbereid bent op de geautomatiseerde toekomst.

 * Maand van de filosofie

** Zweedse tv-serie Real Humans

*** Onderzoek Pew Research Center